Ustawą z dnia 26 stycznia 2023 (obowiązującą od 22 maja 2023 roku) wprowadzono do polskiego porządku prawnego nową instytucję – fundację rodzinną. Celem tego rozwiązania jest umożliwienie osobom fizycznym lepszego planowania sukcesji oraz zarządzania swoim majątkiem.

Zapraszamy do zapoznania się z treścią dzisiejszego wpisu, w którym przybliżymy Państwu szczegóły tworzenia i funkcjonowania fundacji rodzinnej.

Jeśli po jego lekturze, będą Państwo zainteresowani powołaniem fundacji rodzinnej, zapraszamy do kontaktu z Zespołem Kancelarii, który pomorze Państwu w przeprowadzeniu tego procesu.

FUNDACJA RODZINNA – DLA KOGO TO ROZWIĄZANIE?

Jeśli jesteś osobą, która:

– dysponuje dużym majątkiem – minimum 100.000 złotych,

– nie chce, aby jej majątek uległ podziałowi w drodze dziedziczenia,

– ceni sobie prywatność w sprawach majątkowych,

– chce przekazać majątek osobom spoza kręgu spadkobierców ustawowych bez obciążania ich koniecznością zapłaty zachowku..

..fundacja rodzinna może być rozwiązaniem dla Ciebie!

ZAŁOŻENIE FUNDACJI RODZINNEJ – JAK SIĘ PRZYGOTOWAĆ?

Jeśli myślisz o założeniu fundacji rodzinnej przemyśl tych kilka kwestii:

  • określ jaki majątek chcesz przekazać fundacji – pamiętaj, że to fundacja stanie się jego właścicielem,
  • określ krąg beneficjentów,
  • określ świadczenia, jakie mają przysługiwać beneficjentom,
  • zastanów się kto mógłby wchodzić w skład organów fundacji – potrzebujesz minimum 3 osób.

OPODATKOWANIE FUNDACJI RODZINNEJ I JEJ BENEFICJENTÓW

Fundacja rodzinna będzie zobowiązana do zapłaty podatku CIT w stawce 15%. Obowiązek ten powstaje jednak dopiero w momencie wypłaty świadczeń na rzecz beneficjentów i dotyczy jedynie wartości tych świadczeń. Opodatkowanie fundacji rodzinnej podatkiem dochodowym od osób prawnych można więc porównać do zasad obowiązujących przy tzw. „estońskim” CIT.

Fundator oraz jego krewni będą zwolnieni od podatku PIT z tytułu otrzymanych świadczeń albo mienia pozostawionego im do dyspozycji po rozwiązaniu fundacji rodzinnej. Krąg osób najbliższych, korzystających ze zwolnienia jest szeroki. Należą do nich:

  • małżonkowie,
  • zstępni,
  • wstępni,
  • pasierbowie,
  • zięciowie i synowe,
  • rodzeństwo,
  • ojczym, macocha,
  • teściowie fundatora.

Jeśli beneficjentami fundacji rodzinnej zostaną inne osoby niż wskazane powyżej, otrzymane przez nich świadczenia będą podlegały opodatkowaniu podatkiem PIT w stawce 15%.

Beneficjenci fundacji rodzinnej nie będą zobowiązani do zapłaty podatku od spadków i darowizn od świadczeń otrzymanych z fundacji rodzinnej. Podatek taki będzie natomiast obciążał osoby spoza kręgu beneficjentów, na rzecz których fundacja rodzinna dokona przysporzeń majątkowych.

Ponadto fundacja rodzinna zwolniona jest z obowiązku płacenia podatku od zysków kapitałowych osiągniętych z tytułu posiadanych udziałów i akcji w spółkach kapitałowych.

Opodatkowanie fundacji rodzinnej oraz jej beneficjentów, podatkiem dochodowym co do zasady może więc wystąpić w jednym z dwóch poniższych wariantów

  • 15% CIT + 0% PIT – przy wypłacie świadczeń na rzecz wyżej wskazanych osób
  • 15% CIT + 15% PIT – przy wypłacie świadczeń na rzecz innych osób.

FUNDACJA RODZINNA – CHARAKTERYSTYKA

Fundacja rodzinna jest osobą prawną tworzoną przez osobę fizyczną (fundatora), której celem jest gromadzenie mienia, zarządzanie nim w interesie beneficjentów oraz spełnianie świadczeń na rzecz beneficjentów. Dodatkowe cele fundacji rodzinnej może określić fundator w statucie fundacji rodzinnej.

Fundator wyposaża fundację rodzinną w majątek poprzez utworzenie funduszu założycielskiego. Minimalna wartość funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej wynosi 100.000,00 złotych. Wkładem na fundusz założycielski fundacji rodzinnej mogą być dowolne składniki majątkowe z wyłączeniem:

– świadczenia pracy i usług

– praw niezbywalnych – np. prawo pierwokupu

– nieruchomości rolnych i lasów

– nie zaleca się również wnoszenia do fundacji rodzinnej gotówki – jest to rozwiązanie nieekonomiczne

Wkładem na fundusz założycielski fundacji rodzinnej mogą być wszelkie składniki majątkowe, a w szczególności:

– nieruchomości

– ruchomości

– udziały, lub akcje w spółkach kapitałowych.

Celem fundacji rodzinnej jest zapobieżenie rozdrobnieniu wniesionego do niej majtku, dlatego wydaje się, że największe uzasadnienie ekonomiczne ma wniesienie do niej udziałów, lub akcji w spółce kapitałowej, albo przedsiębiorstwa prowadzonego w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej.

W tym ostatnim przypadku, ze względu na fakt, że jednoosobowa działalność gospodarcza nie jest samodzielnym bytem prawnym, a korzysta z podmiotowości prowadzącej ją osoby fizycznej, przed wniesieniem takiej działalności gospodarczej do fundacji rodzinnej, może pojawić się konieczność przekształcenia jej w spółkę kapitałową, której udziały będą stanowiły wkład do fundacji rodzinnej.

Mienie wniesione na poczet funduszu założycielskiego nie może być zwracane fundatorowi. Wyjątkiem jest moment likwidacji fundacji rodzinnej.

Fundacja rodzinna odpowiada solidarnie z fundatorem za jego zobowiązania powstałe przed jej powstaniem, w tym za zobowiązanie fundatora z tytułu obowiązku alimentacyjnego. Fundacja rodzinna odpowiada także za zobowiązania fundatora z tytułu obowiązku alimentacyjnego powstałe po założeniu fundacji rodzinnej. Odpowiedzialność fundacji za zobowiązania alimentacyjne fundatora powstałe po założeniu fundacji ma charakter subsydiarny, egzekucję z majątku fundacji rodzinnej można prowadzić dopiero, gdy wyczerpie się majątek fundatora. Środki przekazane uprawnionemu w ramach realizowania obowiązku alimentacyjnego korzystają ze zwolnienia z podatku PIT oraz z podatku od spadków i darowizn.

Odpowiedzialność fundacji za zobowiązania fundatora ogranicza się do wartości mienia wniesionego przez fundatora według stanu z chwili wniesienia i według cen z chwili zaspokajania wierzyciela.

Mienia wniesionego do fundacji rodzinnej nie dolicza się do wartości spadku będącego podstawą obliczenia zachowku, o ile od wniesienia mienia do fundacji rodzinnej minęło minimum 10 lat.

REJESTR FUNDACJI RODZINNYCH

Utworzenie fundacji rodzinnej wymaga wpisu do rejestru fundacji rodzinnych. Rejestr ten prowadzi Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim. Dane z rejestru może otrzymać każdy, ograniczeniu podlega jednak dostęp do akt rejestrowych fundacji rodzinnej. Rejestr fundacji rodzinnych nie jest dostępny elektronicznie, a jedynie stacjonarnie w siedzibie sądu pod nadzorem pracownika sądu.

Dostęp do akt rejestrowych fundacji rodzinnej może otrzymać jedynie:

  • fundator,
  • członek organu fundacji rodzinnej,
  • beneficjent,
  • osoba mająca interes prawny.

Przeglądanie akt fundacji rodzinnej odbywa się w obecności pracownika sądu rejestrowego.

FUNDATOR

Fundatorem fundacji rodzinnej może być osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Możliwe jest założenie fundacji rodzinnej przez więcej niż jednego fundatora – z wyłączeniem fundacji rodzinnej powołanej w testamencie.

Fundator nadaje fundacji rodzinnej statut w akcie założycielskim lub w testamencie. W statucie tym fundator określa krąg beneficjentów, ich uprawnienia, wysokość i rodzaj świadczeń. Nadaje fundacji majątek oraz wskazuje organy fundacji rodzinnej. Oświadczenie fundatora o utworzeniu fundacji rodzinnej wymaga formy aktu notarialnego. Jeśli jest ono składane w testamencie – konieczne jest sporządzenie testamentu w formie aktu notarialnego.

W zamian za mienie wniesione na fundusz założycielski, fundatorowi nie przysługują żadne prawa majątkowe od fundacji rodzinnej. Mienie przekazane przez fundatora do fundacji rodzinnej stanowi wyłączną własność fundacji, której przysługują prawa i obowiązki związane z wniesionymi do niej składnikami majątkowymi. Jak wspomniano wyżej, mienie przekazane fundacji na pokrycie funduszu założycielskiego nie może być zwracane fundatorowi w czasie istnienia fundacji rodzinnej.

Prawa i obowiązki fundatora są niezbywalne, a należą do nich w szczególności:

– prawo określenia statutu fundacji – w tym określenie beneficjentów

– prawo określenia celów fundacji rodzinnej

– prawo kierowania do fundacji rodzinnej uwag, opinii i zaleceń dotyczących jej działalności

– określenie organów fundacji rodzinnej i sposobu jej powołania

– obowiązek wniesienia funduszu założycielskiego

– obowiązek sporządzenia spisu mienia wniesionego do fundacji

Fundator może równocześnie być beneficjentem fundacji rodzinnej i otrzymywać świadczenia przewidziane dla beneficjentów.

Fundator nie jest organem fundacji rodzinnej.

BENEFICJENT I ZGROMADZENIE BENEFICJENTÓW

Beneficjentem fundacji rodzinnej może być:

– osoba fizyczna

– organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego

Warunkiem uzyskania statutu beneficjenta jest uprawnienie do otrzymania świadczenia od fundacji rodzinnej lub udziału w majątku pozostałym po jej rozwiązaniu. Fundacja rodzinna prowadzi rejestr beneficjentów. Świadczenia od fundacji rodzinnej mogą zostać przyznane beneficjentowi pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu.

Krąg beneficjentów określa fundator w akcie założycielskim fundacji rodzinnej. Beneficjenci fundacji rodzinnej, którym przyznano prawo udziału w zgromadzeniu beneficjentów tworzą razem zgromadzenie beneficjentów. Rolę zgromadzenia beneficjentów w fundacji rodzinnej można niejako porównać do zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Zgromadzenia beneficjentów zwołuje co do zasady zarząd fundacji rodzinnej.

Zgromadzenie beneficjentów, jeśli w fundacji rodzinnej nie funkcjonuje rada nadzorcza, po śmierci fundatora jest uprawnione do:

– powołania i odwołania członków zarządu

– powołania pełnomocnika do dokonana czynności prawnej pomiędzy fundacją rodzinną

– powołanie i odwołania członków rady nadzorczej

Uchwały zgromadzenia beneficjentów wymaga:

1) rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania finansowego fundacji rodzinnej za poprzedni rok obrotowy;

2) udzielenie absolutorium członkom organów fundacji rodzinnej z wykonania przez nich obowiązków;

3) podział lub pokrycie wyniku finansowego netto;

4) wybór firmy audytorskiej, w przypadku, gdy sprawozdanie finansowe, zgodnie z ustawą o rachunkowości podlega badaniu;

5)inne sprawy wymienione w ustawie lub statucie.

ZARZĄD FUNDACJI RODZINNEJ

Zarząd prowadzi sprawy i reprezentuje fundację rodzinną na zewnątrz. Jest organem wykonawczym. Może być jedno lub wieloosobowy. Zarząd fundacji rodzinnej jest powoływany przez fundatora lub radę nadzorczą, a po śmierci fundatora, w przypadku braku rady nadzorczej może być powoływany przez zgromadzenie beneficjentów.

Jeśli fundator powołuje fundację rodzinną w testamencie, określa w nim także skład pierwszego zarządu. Zarząd powoływany jest na trzyletnią kadencję, chyba że statut stanowi inaczej.

Członkom zarządu może przysługiwać wynagrodzenie. Jeśli nie umówiono się inaczej, członkowie zarządu pełnią swoje funkcje nieodpłatnie. Członkom zarządu przysługuje zwrot kosztów związanych z udziałem w pracach tego organu.

Członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialność wobec fundacji rodzinnej w przypadku wyrządzenia fundacji szkody ze swojej winy.

Mandat członka zarządu wygasa z chwilą:

1) upływu kadencji, na jaką został powołany;

2) odwołania;

3) śmierci;

4) rezygnacji z pełnienia funkcji.

W umowie z członkiem zarządu lub w sporze z nim fundację rodzinną reprezentuje rada nadzorcza, lub pełnomocnik wskazany w uchwale zgromadzenia beneficjentów.

Członkiem zarządu może być zarówno fundator, jak i beneficjent.

RADA NADZORCZA

Rada nadzorcza jest organem kontroli wewnętrznej w fundacji rodzinnej. Co do zasady jest organem fakultatywnym, chyba, że liczba beneficjentów przekroczy 25 osób. W takim przypadku powołanie rady nadzorczej będzie obowiązkowe. Rada nadzorcza składa się z jednej lub kilku osób.

Członków rady nadzorczej powołuje co do zasady fundator, a po jego śmierci zgromadzenie beneficjentów, chyba że co innego wynika ze statutu. Jeśli fundacja rodzinna jest ustanowiona w testamencie, fundator może określić osobę lub osoby, które wejdą w skład pierwszej rady nadzorczej. Członków rady nadzorczej powołuje się na pięcioletnią kadencję z prawem reelekcji.

Nie można pełnić równocześnie funkcji członka zarządu i członka rady nadzorczej fundacji rodzinnej.

AUDYT FUNDACJI RODZINNEJ

Działalność fundacji rodzinnej raz na 4 lata podlega szczegółowemu badaniu przez firmę audytorską lub zespół audytorski. W przypadku fundacji rodzinnych, których sprawozdanie finansowe podlega badaniu zgodnie z ustawą o rachunkowości, audyt przeprowadza się corocznie. Badaniu podlega zarządzanie aktywami fundacji rodzinnej, zaciąganie i spełnianie zobowiązań oraz zobowiązań publicznoprawnych. Audyt prowadzi się pod kątem prawidłowości, rzetelności oraz zgodności z prawem, celem oraz dokumentami fundacji rodzinnej.

Audytu muszą dokonać co najmniej dwie osoby spośród:

  • biegłych rewidentów,
  • doradców podatkowych,
  • adwokatów lub radców prawnych,

Osoba dokonująca audytu fundacji rodzinnej musi ponadto:

  • być niezależna od danej fundacji rodzinnej,
  • nie brała i nie bierze udziału w procesie podejmowania decyzji w ramach fundacji rodzinnej,
  • nie świadczyła i nie świadczy czynności rewizji finansowej lub doradztwa na rzecz fundacji rodzinnej.

Wyboru firmy audytorskiej lub zespołu audytorów dokonuje zgromadzenie beneficjentów.

Audyt kończy się sporządzeniem sprawozdania, które jest przekazywane zarządowi, a następnie radzie nadzorczej, lub – w przypadku jej braku – zgromadzeniu beneficjentów.

Jeśli będą Państwo zainteresowani powołaniem fundacji rodzinnej, zapraszamy do kontaktu z Zespołem Kancelarii, który pomoże Państwu w przeprowadzeniu tego procesu.

apl. adw. Jan Łukaszewicz